Vào một ngày hè nắng gắt, dưới cái nắng như cắt da cắt thịt của dải đất miền Trung khô cằn. Team Foodmap chúng tôi có dịp được đi thăm đảo Lý Sơn, với trung tâm hành chính Huyện đảo Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Nằm cách đất liền khoảng 18 hải lý và phải mất 35-40 phút đi tàu cao tốc thì mới đến được Đảo.
Khung cảnh từ đỉnh núi Thới Lới – Lý Sơn
Qua tiếp xúc của team Foodmap cùng người dân tại đất đảo, công việc chính của người dân nơi đây chính là đi biển đánh bắt cá và trồng hành tỏi. Diện tích đất phục vụ trồng tỏi chiếm đến hơn 30% đất ở và sinh hoạt của người dân (khoảng 330 hecta). Đất đai ở đây rất quý, cứ có chỗ nào trống là bà con dùng trồng hành tỏi.
Cánh đồng hành Lý Sơn xanh ngắt
Theo dân gian truyền lại, nguồn gốc của việc trồng hành tỏi trên đảo là do một phần yếu tố tín ngưỡng. Từ thuở sơ khai khi mới ra đảo, các cụ thường có thói quen dùng hành tỏi để xua đuổi tà ma hay rắn rết và lâu dần đã hình thành thói quen trồng hành, tỏi xung quanh nhà. Nhưng cũng nhờ vào điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu ưu đãi, cây hành cây tỏi phát triển rất tốt và có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. Thât là mối duyên trời ban, cây hành tỏi đã gắn bó với bao thế hệ người dân Lý Sơn cho đến hôm nay.
Kể đôi chút về hành tỏi Lý Sơn, theo tìm hiểu từ người dân Lý Sơn thì Hành tím Lý Sơn có vị cay, đậm, ngọt, tính ấm và đặc biệt chứa hàm lượng vitamin, khoáng chất cao. Chính vì vậy nên nó có nhiều tác dụng như: giải cảm, huyết đẩy khí, diệt khuẩn, khí đẩy huyết, hành làm thông khí… Cô chú còn bảo rằng, Hành tím Lý Sơn ít hăng và cay, dễ ăn sống hơn.
Hành lý Sơn đang trong giai đoạn thu hoạch (Tháng 8)
Còn đối với tỏi Lý Sơn, đặc sản này được sử dụng bằng nhiều cách khác nhau như ăn sống, làm gia vị, ngâm với rượu, ngâm với dấm… Tỏi Lý Sơn còn có tác dụng trong việc đầy lùi những cơn đau bụng hay cảm cúm, đầy bụng, khó tiêu, gan, tim mạch, thấp khớp, huyết áp, tim mạch, tiểu đường.
“ Cứ có đứa trẻ con nào trong nhà bị đau bụng, ba má chúng cứ cho ăn vài tép củ tỏi, thế là cơn đau cứ giảm dần ngay sau đó. Hồi giờ ông bà mình ăn sao thì giờ cứ làm như vậy thôi.’ Cô Tư vừa cười vừa kể mẹo cho chúng tôi. Sau khi nghe vậy, chúng tôi cầm củ tỏi trên tay, lọt vỏ từng tép tỏi và ăn một cách ngon lành, đó điều mà chúng tôi chưa từng thử đến trước đây. Đây quả là một trải nghiệm đẹp khi đến với hòn đảo tiền tiêu của đất nước.
Đến với hòn đảo Lý Sơn xinh đẹp này, chúng tôi không thể bỏ lỡ chuyến thăm quan đến những địa danh nổi tiếng như Hang Câu, Chùa Đục, chùa Hang, hay cổng Tò Vò – địa danh được dân selfie săn đón để checkin. Đi qua những cánh đồng hành đang trong vụ mùa, chúng tôi bắt gặp rất nhiều hình ảnh đẹp về cảnh quan và con người nơi đây. Những cô bác ngồi nhổ hành hăng say trò chuyện; những chiếc xe máy được ‘độ’ lại, kéo tay ga nổ bạch bạch chở đầy ắp hành, và cánh ruộng hành xanh mơn mởn… Đấy là cảnh tượng khó quên mỗi khi chúng tôi nhớ về vùng quê thanh bình này.
Hồ nước trên đỉnh núi lửa Thới Lới
Nhiều điều thuận lợi là vậy, nhưng người dân nơi đây cũng đối mặt với không ít khó khăn và chông gai. Có thể nói thời tiết tại đây có sự khắc nghiệt và ẩn chứa nhiều nguy hiểm. Có mùa thì khô hạn đến cháy hạn cả cánh đồng tỏi, nguồn nước ngọt trên đảo cực kỳ khan hiếm. Còn vào mùa mưa gió bão bùng, hết đợt gió mùa rồi đến bão lớn, tàu thuyền phải nằm bờ cả mấy tháng liên tục, việc di chuyển từ đảo vào đất liền vô cùng nguy hiểm và gian nan.
Thiên nhiên có ảnh hưởng nhiều đến đâu thì vẫn chưa phải là yếu tố chính. Theo những cô bác mà team Foodmap được gặp và trò chuyện, họ đều cho rằng nỗi lo lắng nhất của người dân ở đầy chính là tương lai của việc trồng cây hành, cây tỏi – là kế sinh nhai, là mồ hôi nước mắt của biết bao con người dân đảo. Với thực trạng diện tích đất canh tác ngày càng bị thu hẹp bởi việc xây dựng nhà cửa và công trình đường xá. Bên cạnh đó, việc hành tỏi xuất xứ không rõ nguồn gốc len lỏi, trà trộn vào tỏi Lý Sơn đã làm ảnh hưởng xấu đến hình ảnh tỏi đặc sản và làm mất niềm tin của người sử dụng. Nếu cứ tiếp diễn tình trạng này thì thương hiệu tỏi Lý Sơn sẽ bị mai mọt dần và người chịu thiệt hại nhiều nhất cũng chính là những nông dân trồng hành tỏi tại đây. Câu hỏi cấp thiết hiện tại là làm sao tìm được đầu ra ổn định cho nguồn hàng hành tỏi Lý Sơn, và làm sao bảo vệ thương hiệu truyền thống tỏi Lý Sơn của ông cha bao đời nay.
Qua chuyến đi thực tế này, team Foodmap và những người bạn mong muốn gửi đến mọi người những góc nhìn thực tế và gửi gắm tâm tư của người nông dân đến cộng đồng. Hy vọng qua những lời văn trên phần nào có thể cho bạn đọc hiểu và yêu thêm về đặc sản hành tỏi của hòn đảo xinh đẹp này.
Team Foodmap